Zachowek

Zachowek (zachówek) – czym jest i komu się należy?

            Niektóre sprawy spadkowe nie należą do najłatwiejszych. Choć z pozoru przepisy regulujące sprawy spadkowe są jasno określone, to niekiedy ich analiza pod kątem konkretnej sprawy bywa bardzo skomplikowana. Dlatego dobrze jest powierzyć analizę oraz prowadzenie tego typu spraw doświadczonemu pełnomocnikowi. Adwokat do spraw spadkowych, w kontekście spraw o zachowek często zwanym też zachówkiem, powinien wziąć pod uwagę wiele okoliczności. Do okoliczności tych należą m.in.: możliwość wydziedziczenia jednego z uprawnionych do zachowku (zachówku), odrzucenie spadku, niegodność dziedziczenia, rozwód czy wcześniejsza darowizna. Zatem, co to jest zachowek i komu się należy. W dzisiejszym wpisie chciałbym nieco przybliżyć ten temat , czyli tego kto może się o niego ubiegać oraz w jakich sytuacjach jest to możliwe.

Czym jest zachowek?

            W prawie polskim istnieją dwie możliwości dziedziczenia – ustawowe oraz testamentowe. To pierwsze ma miejsce w przypadku gdy spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu. Kiedy jednak testament istnieje, to w nim, jako ostatniej woli spadkodawcy, określa się kto, ile oraz co dziedziczy. Cały więc majątek dziedziczą wówczas osoby uwzględnione w testamencie. Testator, dysponując absolutnie wolną wolą co do uwzględnienia poszczególnych osób w testamencie, ma także prawo do pominięcia tych, którzy wedle ustawy przejęliby po nim cały majątek. Zachowek wówczas, ma pełnić funkcję ochronną względem najbliższych krewnych spadkodawcy, tj.:

• żony/męża,
• dzieci,
• rodzeństwa,
• rodziców,
• wnuków.

Zachówek (prawidłowo: zachowek) ma zatem swego rodzaju funkcję zabezpieczenia, ponieważ stanowi on substytut spadku, który wyżej wymienione osoby mogłyby otrzymać w przypadku dziedziczenia ustawowego.

Zachowek – w jakich przypadkach można utracić do niego prawo?

         O zachowek (zachówek) nie mogą ubiegać się osoby, które:

• zostały wydziedziczone w testamencie,
• zostały uznane niegodnymi dziedziczenia,
• odrzuciły spadek,
• zawarły ze spadkodawcą umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia.

Prawo do zachowku traci także żona/mąż, jeżeli spadkodawca przed śmiercią wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z żoną/mężem z jej/jego winy, a żądanie to było zasadne. Uprawnienie to nie będzie przysługiwało także żonie/mężowi, która/który w chwili śmierci spadkodawcy pozostawała/pozostawał z nim w stanie separacji.

Ile wynosi zachowek?

            Wartość zachowku w każdym przypadku jest zróżnicowana. Od jego wysokości zależy wiele czynników, takich jak, np.:

• liczby osób, które są uprawnione do zachowku,
• wysokości darowizn dokonanych przez spadkodawcę za życia,
• treści testamentu.

Obliczenie wysokości zachowku jest skomplikowane i z całą pewnością nie należy robić tego samodzielnie, „na wyczucie”, tylko powierzyć sprawę doświadczonemu pełnomocnikowi, np. adwokatowi.

Czynność obliczania wysokości zachowku można podzielić na trzy kroki. W pierwszym z nich należy określić ułamek wartości udziału spadkowego należnego osobie uprawnionej. Ogólna zasada brzmi, iż uprawnionemu do zachowku należy się połowa wartości potencjalnego udziału spadkowego. Wyjątkowo, może to być 2/3 udziału spadkowego, jeśli uprawniony do zachowku w chwili śmierci spadkodawcy był trwale niezdolny do pracy, bądź był małoletni. Następnie, należy obliczyć substrat zachowku. Ostatnim krokiem jest ustalenie kwoty zachowku przysługującego danej osobie. W tym celu, należy posłużyć się przepisami spadkowymi Kodeksu cywilnego oraz obliczonym substratem zachowku.

Adwokat Piotr Dorniak Jelenia Góra

Co to jest jest substrat zachowku?

            Substrat zachowku jest działaniem w zasadzie czysto rachunkowym. Po jego obliczeniu uzyskujemy podstawę do ustalenia konkretnej sumy, określającej przysługujący osobie uprawnionej zachowek.

            Aby obliczyć substrat zachowku, należy określić „czystą” wartość spadku z doliczeniem darowizn, których spadkodawca dokonał za życia. Do określenia substratu zachowku musimy określić wartość aktywów (np.: nieruchomości, ruchomości, środki pieniężne, wierzytelności itp.) i pomniejszyć ją o wartość pasywów, inaczej długów spadkowych (np.: zadłużenie spadkodawcy, koszty pogrzebu, koszty utrzymania spadkodawcy przed śmiercią itp.). Warto jednak zaznaczyć, że obliczając pasywa, nie bierze się pod uwagę długów z tytułu poleceń, zapisów i zobowiązań z tytułu zachowku.

W jaki sposób można żądać zapłaty zachowku?

         Możliwości są dwie. Droga polubowna lub sądowa. Jak wiadomo, pierwsza z nich jest zawsze tą bardziej pożądaną, aczkolwiek nie zawsze możliwą do wybrania. Niewątpliwą zaletą porozumienia jest oszczędność czasu i pieniędzy. Z drogi pozasądowej skorzystać można jednak tylko w przypadku gdy nie ma sporu co do istnienia roszczenia. Jeśli zaś roszczenie jest sporne, konieczne będzie wstąpienie na drogę sądową. W tej sytuacji należy po prostu wnieść do właściwego sądu pozew o zapłatę zachowku. Pozew o zachowek wytacza się wyłącznie przed sąd według ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.

Przedawnienie roszczenia o zachowek

         Osoba, która znalazła się w sytuacji, z której wynikło jej uprawnienie do otrzymania zachowku, nie powinna zwlekać ze swym żądaniem w nieskończoność. Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku przedawniają się z upływem pięciu lat od ogłoszenia testamentu.

Adwokat do spraw spadkowych – Jelenia Góra

Jak adwokat reprezentuje klientów na każdym etapie postępowania spadkowego. Od chwili otwarcia spadku, czyli najczęściej śmierci spadkodawcy, spadkobiercy mają możliwość przyjęcia spadku wprost, z dobrodziejstwem inwentarza albo odrzucenia spadku. Aby uniknąć problemów związanych przykładowo z odziedziczeniem długów, lub w celu sporządzenia prawidłowo pozwu o zachowek (zachówek) najlepszym rozwiązaniem jest skorzystanie z pomocy adwokata doświadczonego w prawie spadkowym.