Zastępcza kara pozbawienia wolności

Czym jest zastępcza kara pozbawienia wolności? W jakich sytuacjach jest orzekana i czy można wstrzymać jej wykonanie?

Kodeks karny wykonawczy przewiduje możliwość zarządzenia przez sąd wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności w przypadku:

• • uchylania się przez skazanego od odbywania orzeczonej prawomocnym wyrokiem kary ograniczenia wolności,

• • jeżeli skazany uchyla się od świadczenia pieniężnego lub obowiązków orzeczonych na podstawie art. 34 § 3 Kodeksu karnego.

Jeżeli skazany uchyla się od odbywania kary ograniczenia wolności, sąd zarządza, a jeżeli uchyla się on od świadczenia pieniężnego lub obowiązków orzeczonych na podstawie art. 34 § 3 Kodeksu karnego, sąd może zarządzić wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności.

Z redakcji przepisu wynika, że w przypadku uchylania się przez skazanego od kary ograniczenia wolności – zastępcza kara pozbawienia wolności zarządzana jest obligatoryjnie, a w uchylanie się od świadczenia pieniężnego lub orzeczonych obowiązków prowadzi jedynie z możliwością takiej decyzji sądu.

Świadczenie pieniężne i obowiązki, o których mowa we wspomnianym przepisie wiążą się z orzeczoną karą ograniczenia wolności, bowiem sąd wymierzając właśnie taką karę może dodatkowo orzec środki karne.

Kara Ograniczenia Wolności: Zasady i Konsekwencje Niewykonania

Co Oznacza Kara Ograniczenia Wolności?

Kara ograniczenia wolności objawia się w dwóch głównych formach:

1. Wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne.
2. Potrąceniu od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd.

Sąd może orzec obowiązek świadczenia pracy i potrącenie wynagrodzenia łącznie, albo osobno. W momencie orzekania kary ograniczenia wolności w postaci pracy na cele społeczne, sąd precyzuje w wyroku skazującym czas, przez jaki kara ma być wykonywana (od 1 miesiąca do 2 lat) oraz godzinowy wymiar kary w stosunku miesięcznym (od 20 do 40 godzin miesięcznie).

Obowiązki Skazanego w Trakcie Odbywania Kary Ograniczenia Wolności

Podczas odbywania kary ograniczenia wolności, skazany jest zobowiązany przestrzegać pewnych zasad. Bez zgody sądu nie może on zmienić miejsca stałego pobytu oraz ma obowiązek udzielać wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary. Po uprawomocnieniu się wyroku skazującego na karę ograniczenia wolności, sąd przesyła odpis wyroku sądowemu kuratorowi zawodowemu. Kurator z kolei, w ciągu 7 dni od doręczenia orzeczenia, wzywa skazanego oraz określa rodzaj, miejsce i termin rozpoczęcia pracy.

Kontrola Wykonania Kary Ograniczenia Wolności

Wykonanie kary ograniczenia wolności podlega kontroli sądowego kuratora zawodowego i sądu. Jeżeli kontrola wykaże, że skazany nie wykonuje orzeczonej kary, sąd wszczyna postępowanie, które może skutkować zamianą kary wolnościowej na karę pozbawienia wolności w zakładzie karnym.

Przypadki Skierowania do Sądu Wniosku o Zamianę Kary

Sądowy kurator zawodowy może skierować do sądu wniosek o zamianę kary wolnościowej na zastępczą karę pozbawienia wolności, kiedy skazany:

1. Nie stawi się na wezwanie kuratora.
2. Oświadczy sądowemu kuratorowi zawodowemu, że nie wyraża zgody na podjęcie pracy.
3. Nie podejmie pracy w wyznaczonym terminie lub w inny sposób uchyla się od odbywania kary ograniczenia wolności lub wykonania ciążących na niej obowiązków.

Konsekwencje Uchylania się od Odbywania Kary Ograniczenia Wolności

Na skutek wniosku sądowego kuratora zawodowego, sąd wyznacza posiedzenie, w którym ma prawo wziąć udział prokurator, sądowy kurator zawodowy, skazany oraz jego obrońca. Jeżeli sąd dojdzie do przekonania, że skazany uchyla się od odbywania kary ograniczenia wolności, zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności.

W przypadku gdy skazany wykonał już część kary ograniczenia wolności, sąd zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności w wymiarze odpowiadającym karze ograniczenia wolności pozostałej do wykonania. Przyjmuje się tutaj, że jeden dzień zastępczej kary pozbawienia wolności jest równoważny dwóm dniam kary ograniczenia wolności.

Wykonanie kary zastępczej pozbawienia wolności następuje jedynie w odniesieniu do kary ograniczenia wolności pozostałej do wykonania. Stąd jasne brzmienie przepisu powinno przeciwdziałać praktykom niektórych sądów, polegającym na zamianie całej orzeczonej kary ograniczenia wolności na karę zastępczą, a następnie zaliczeniu na poczet tej kary wykonanej kary ograniczenia wolności.

Więcej wątpliwości może pojawić się w sytuacji, gdy zastępcza kara pozbawienia wolności będzie zarządzana do wykonania w związku z uchylaniem się od świadczenia pieniężnego lub obowiązków orzeczonych na podstawie art. 34 § 3 KK. Sąd powinien uwzględnić wagę poszczególnych obowiązków z punktu widzenia osiągnięcia celów kary, jak i ochrony interesów osób trzecich. Kryteria tej oceny muszą być powiązane z realiami konkretnej sprawy. Każdorazowo będą one zatem przedmiotem szczegółowej analizy dokonanej przez sąd orzekający w sprawie ewentualnej zamiany kar.

Przesłanki zamiany kary wolnościowej na karę pozbawienia wolności

Uważna lektura omawianego przepisu pozwala na stwierdzenie, że kluczową przesłanką do uruchomienia procedury zamiany kary wolnościowej na zastępczą karę pozbawienia wolności jest wykazanie, że skazany uchyla się od nałożonych na niego obowiązków.

Co zatem oznacza „uchylanie się”? Przepis nie definiuje tego pojęcia, ale w literaturze przedmiotu zgodnie przyjmuje się, że uchylanie się od odbywania kary ograniczenia wolności zachodzi wówczas, gdy skazany, świadom ciążących na nim obowiązków, składających się na treść określonej postaci kary oraz grożących mu konsekwencji prawnych, na wypadek ich niewykonania i mając ku temu obiektywnie istniejące możliwości, z przyczyn od siebie tylko zależnych, wzbrania się przed wykonaniem w całości lub w części któregokolwiek z nich w czasie, miejscu i zakresie wynikającym z przepisów oraz wskazanym przez właściwy organ wykonawczy. (S. Zimoch, O uchylaniu się od odbywania kary, s. 207; K. Postulski, KKW. Komentarz, 2012, s. 341; S. Pawela, Prawo karne wykonawcze, s. 191; R. Giętkowski, Kara ograniczenia wolności, s. 171).

Uchylaniem się od kary jest zatem takie zachowanie skazanego, które jest wyrazem jego negatywnego stosunku do tej kary, a więc wynika ze złej woli, nie zaś z innych przyczyn – obiektywnych lub nawet przez niego zawinionych.

W związku z tym wydaje się, że kluczowego znaczenia nabiera konieczność pouczenia skazanego o prawach i obowiązkach oraz o konsekwencjach wynikających z uchylania się od odbywania kary, a także świadczenia pieniężnego lub obowiązków orzeczonych na podstawie art. 34 § 3 KK. W szczególności należy zwrócić uwagę na obowiązki kuratora zawodowego. Nie może budzić wątpliwości, że obowiązek nałożony na kuratora, wynikający z przepisów kodeksu karnego wykonawczego, dotyczący pouczenia skazanego o konsekwencjach uchylania się od odbywania kary ograniczenia wolności – musi dotyczyć również konsekwencji uchylania się od świadczenia pieniężnego lub obowiązków wskazanych w art. 34 § 3 KK.

Punktem wyjścia rozważań sądu w postanowieniu o zarządzeniu kary zastępczej powinno być zatem stwierdzenie prawidłowego pouczenia skazanego o prawach i obowiązkach oraz konsekwencjach uchylania się od odbywania kary, świadczenia pieniężnego i nałożonych obowiązków. Świadomość skazanego w tym względzie warunkuje możliwość uznania jego zachowania za uchylanie się skutkujące zarządzeniem kary zastępczej.

W takim stanie rzeczy realizacja kary ograniczenia wolności w przeważającej mierze zależeć ma od samego sprawcy, mniej od okoliczności leżących poza nim. Zastępcza kara pozbawienia wolności ma swoją ostrością wymuszać, o ile to możliwe, poddanie się przez sprawcę karze pierwotnej. Jednocześnie efektywne wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności jest sposobem „wywiązania się” z nałożonej na skazanego dolegliwości.

Czy Można Uniknąć Wykonania Zastępczej Kary Pozbawienia Wolności?

Wykonalność Postanowienia o Zarządzeniu Wykonania Kary Zastępczej

Z chwilą wydania postanowienia o zarządzeniu wykonania kary zastępczej, staje się ono natychmiast wykonalne. W przypadku orzeczenia zastępczej kary pozbawienia wolności skazanemu przysługuje możliwość złożenia zażalenia na postanowienie w przedmiocie kary zastępczej oraz wniosku o wstrzymanie wykonania kary.

Wniosek o Wstrzymanie Wykonania Kary

Przepisy prawne przewidują możliwość złożenia wniosku o wstrzymanie wykonania kary. Wniosek ten musi zawierać pisemne zobowiązanie skazanego, że podejmie się odbywania kary ograniczenia wolności i podda się rygorom z nią związanym. Sąd może (nie musi) w każdym czasie wstrzymać wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności, gdy skazany oświadczy na piśmie, że podejmie się odbywania kary ograniczenia wolności i podda się rygorom z nią związanym.

Sytuacje Wyjątkowe: Zdrowie i Warunki Życiowe Skazanego

W praktyce zdarzają się przypadki, w których osoba skazana, ze względu na swoją sytuację życiową lub zdrowotną, nie jest w stanie wykonać kary ograniczenia wolności. W takich sytuacjach, aby uniknąć konsekwencji w postaci zamiany kary na zastępczą karę pozbawienia wolności, skazany powinien zwrócić się do sądu z wnioskiem o odroczenie wykonania lub udzielenie przerwy w wykonaniu kary.

Odroczenie Wykonania Kary

Sąd ma możliwość odroczenia wykonania kary ograniczenia wolności na czas do 6 miesięcy, jeżeli natychmiastowe wykonanie kary miałoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki.

Przerwa w Wykonaniu Kary

Jeżeli stan zdrowia skazanego uniemożliwia wykonanie kary ograniczenia wolności, sąd udziela przerwy w odbywaniu kary do czasu ustania przeszkody.

Kara Pozbawienia Wolności – Wyjątkowość

W literaturze prawniczej podkreśla się, że zamiana kary ograniczenia wolności na zastępczą karę pozbawienia wolności powinna mieć charakter wyjątkowy. Stanowisko to jest zgodne z zaleceniami Rekomendacji R (92)16 Komitetu Ministrów Rady Europy dla państw członkowskich, Europejskie Reguły dotyczące sankcji i środków alternatywnych.

Potrzebujesz Profesjonalnej Pomocy Prawnej?

Kara pozbawienia wolności to poważny temat. Zrozumienie pełnego wymiaru tego zagadnienia, poznawanie konsekwencji i implikacji dla osób odbywających taką karę wymaga profesjonalnego wsparcia. Adwokat Piotr Dorniak z Jeleniej Góry oferuje profesjonalne doradztwo w tym zakresie. Chcesz dowiedzieć się więcej? Zapraszamy do kontaktu!